Bí mật sự sụp đổ của thành phố Angkor Wat cuối cùng đã có lời giải?

Sự sụp đổ của thành phố Angkor Wat

Cạnh con đường dẫn vào phế tích Angkor Wat ở Campuchia, có một cây cầu đá vỡ vụn đứng độc lập. Cây cầu này dường như không có gì đáng chú ý, không có nước chảy bên dưới nó. Nhưng đối với chuyên gia về lịch sử môi trường Dan Penny, cây cầu trên có một câu chuyện hấp dẫn.

Những gì còn sót lại của cây cầu cho thấy, Angkor Wat được xây dựng lên từ nước và cũng chính nước đã phá hủy di tích này.

Nguyên nhân đế quốc Khmer sụp đổ vào đầu thế kỷ 15 vẫn còn là bí ẩn Nhưng các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng những trận mưa theo gió mùa lớn, xảy ra sau một đợt hạn hán kéo dài ở khu vực này đã tàn phá cơ sở hạ tầng của thành phố, dẫn đến sự sụp đổ của nó.

Dan Penny cho biết: "Mức độ tàn phá của cây cầu chỉ ra rằng một dòng lũ lớn, vượt xa mức tải của con kênh, đã chảy qua trung tâm thành phố. Nó gây thiệt hại lớn về cơ sở vật chất, còn cư dân thời đó không thể khôi phục nổi."

Thành phố nước

Thời kỳ Angkor bắt đầu vào năm 802. Thời điểm cực thịnh, thủ đô Angkor của đế quốc Khmer là một đô thị lớn với gần một triệu dân - thành phố lớn nhất thế giới thời kỳ tiền công nghiệp.

Ngay từ thuở ban đầu, nước là trung tâm sự phát triển của Angkor. Các kênh và hồ chứa được xây dựng để tiếp nhận và dự trữ nước từ những ngọn đồi, đồng thời để kiểm soát lũ lụt và phân phối nước cho nông nghiệp. Thành phố có cả hệ thống dẫn nước dư thừa đến hồ Tonle Sap ở phía nam. 

Penny đánh giá: "Đó là hệ thống thủy lợi có một không hai trên Trái Đất

Nước và sự kiểm soát nước cũng đóng vai trò tôn giáo trong xã hội Angkor. Nước gắn chặt với quyền lực của nhà vua.

Sự tàn phá của gió mùa

Mạng lưới kênh rạch trong thành phố trải qua nhiều lần sửa chữa và tu bổ. Những đoạn kênh ra đời sớm đều dùng để dẫn và xử lý nước. Bắt đầu từ thế thế kỷ 12 - khoảng thời gian ngôi đền Angkor Wat được xây dựng, đế quốc phát triển đến đỉnh cao - những con kênh lớn mới giữ vai trò xử lý nước chủ yếu.

Vài thế kỷ tiếp theo, hệ thống thủy lợi dường như hoạt động khá tốt, thành phố tiếp tục phát triển. Nhưng đến cuối những năm 1300, Angkor bắt đầu chịu hạn hán liên tục.

Sau đó vài năm, gió mùa mang đến một đợt mưa mạnh bất thường, gây ngập lụt sâu rộng mà có lẽ cơ sở hạ tầng của thành phố không thể đối phó.

Sự tàn phá của gió mùa có thể là nguyên nhân khiến thành phố Angkor sụp đổ.

Lũ lụt gây thiệt hại nghiêm trọng cho hệ thống thủy lợi, cắt đứt mối liên hệ giữa các khu vực. Ở phía nam, các kênh bị tắc nghẽn bởi đất đá xói mòn từ trung tâm thành phố. Cây cầu ở Angkor Thom được xây dựng bằng những khối đá tái sử dụng từ các ngôi đền, bởi nhiều khối trong đó được chạm khắc phức tạp.

Penny cho rằng: "Việc cư dân thời đó thể dỡ một phần từ ngôi đền để xây lên thứ trần tục như một cây cầu, chỉ ra rằng một vấn đề nghiêm trọng đã xảy ra."

Dựa trên hư hại của cây cầu đá, những nỗ lực kiểm soát lũ lụt cuối cùng đã thất bại. Cuối cùng, sông Siem Reap, vốn chảy bên dưới cây cầu, đã bẻ hướng vòng qua nó.

Bị lũ lụt phá hủy, Angkor sụp đổ. Năm 1431, quân Xiêm chiếm lấy thành phố. Rất nhiều ngôi đền đã bị rừng rậm bao phủ, số khác vẫn còn lưu giữ những không gian tôn giáo quan trọng của người Khmer. Đến tận những năm 1860, Angkor Wat mới được phương Tây biết đến.